W ostatnim 30-leciu XIX wieku na ziemiach polskich, stanowiących część organizmów gospodarczych państw zaborczych (Austro-Węgier, Niemiec i Rosji), wystąpiły istotne zmiany gospodarcze, na które złożyły się przede wszystkim:

1. zakończenie wielkich reform agrarnych (uwłaszczenie chłopów),
2. rewolucja przemysłowa, dzięki której rozwinął się przemysł fabryczny - zwłaszcza w Królestwie Polskim (przemysł włókienniczy, metalowy), w zaborze pruskim - przemysł przetwórczo-rolny i w Galicji przemysł surowcowy; poważną rolę w procesie uprzemysłowienia odgrywał kapitał obcy.

Polityka gospodarcza państw zaborczych w różny sposób oddziaływała na przyśpieszenie owych przemian. Polityka celna Rosji stworzyła uprzywilejowaną sytuację dla przemysłu Królestwa Polskiego (otwierając tzw. rynki wschodnie), polityka celna Niemiec przyczyniła się do rozwoju rolnictwa i przemysłu przetwórczo-rolnego w Wielkopolsce i na Pomorzu, natomiast polityka celna Austro-Węgier była niekorzystna dla Galicji, która stała się rynkiem zbytu dla przemysłu austriackiego i czeskiego.

Dokonujące się przemiany gospodarcze umożliwiły szybki rozwój bankowości. Formowany system bankowy obejmował banki publiczne, w tym państwowe, spółdzielnie kredytowe, kasy oszczędnościowe i banki prywatne. Te ostatnie czasem wyrastały z tradycyjnych domów bankowych. Istotne znaczenie dla rozwoju prywatnej bankowości miała emancypacja Żydów, która dokonana została we wszystkich trzech zaborach.

Prywatne banki akcyjne zaczęły powstawać w latach 60. - 70. XIX stulecia, głównie w największych polskich miastach: Warszawie, Łodzi, Lwowie, Wilnie, Poznaniu. W przededniu I wojny światowej istniało około 30 krajowych banków akcyjnych. Ich sieć uzupełniały oddziały banków państw zaborczych. Banki prywatne powstawały w oparciu o kapitał krajowy, dopiero później zaczęły w nich występować kapitały zagraniczne. Specyficzny charakter własnościowy miały towarzystwa kredytowe, będące zrzeszeniami dłużników (osób prywatnych) powoływane z inicjatywy rządu.

Do wybuchu I wojny światowej najważniejszą rolę w działalności kredytowej odgrywały banki publiczne. W sferze kredytu krótkoterminowego w 1913 r. dominowały kasy oszczędnościowe i spółdzielnie kredytowe - 53%, udział banków prywatnych wynosił 33%. Na rynku kredytu długoterminowego czołową pozycję zajmowały towarzystwa kredytowe - 47%, udział banków prywatnych przekraczał 37%. Warto dodać, że rola poszczególnych podmiotów była różna w zaborze rosyjskim, pruskim i austriackim. Największe znaczenie banki prywatne miały w Królestwie Polskim. W zaborze pruskim należące do Polaków instytucje kredytowe to przede wszystkim banki o kapitale ziemiańskim oraz spółdzielczość kredytowa oparta na systemie Schultzego. W Galicji największe znaczenie miał Bank Krajowy - instytucja publiczna, której celem była działalność wspomagająca rozwój gospodarczy tej prowincji ze środków publicznych.