Obowiązująca od przeszło roku nowa ustawa Prawo dewizowe nałożyła na banki krajowe szczególne obowiązki w zakresie kontroli dewizowej, która obejmuje ogólne czynności obrotu dewizowego, inne czynności wymagające zezwolenia dewizowego oraz określone czynności sprawozdawcze i zgłoszeniowe. Podstawowym przedmiotem kontroli pozostaje jednak obrót dewizowy. Szczególna rola kontrolna banków, które uzyskały upoważnienie Prezesa NBP do dokonywania określonych czynności obrotu dewizowego, dotyczy przede wszystkim transferu za granicę wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych, dokonywanego zarówno przez rezydentów, jak i nierezydentów, tak osoby fizyczne, jak i osoby prawne lub inne podmioty. Istota bankowej kontroli dewizowej polega na stwierdzeniu w sposób nie budzący wątpliwości, że czynność stanowiąca obrót z zagranicą i dokonywana przy udziale lub za pośrednictwem banku, na zlecenie lub na rzecz rezydenta bądź nierezydenta, jest zgodna z regulacjami ustawy dewizowej, dotyczącymi w szczególności swobody obrotu dewizowego lub ograniczeń takiego obrotu, jak również z warunkami ewentualnie udzielonego przez NBP zezwolenia dewizowego. Procedura kontrolna jest zróżnicowana w zależności od wysokości kwoty transferu za granicę. Kwoty do równowartości 5.000 euro nie podlegają w zasadzie kontroli bankowej. Przy transferze środków o równowartości od 5.000 do 20.000 euro występuje fakultatywne żądanie banku przedstawienia dokumentów potwierdzających zgodność operacji z przepisami, a w przedziale powyżej 20.000 euro żądanie banku w tym zakresie jest obligatoryjne. Szczególnej procedurze kontrolnej podlega transfer za granicę przychodów i dochodów nierezydentów, otrzymywanych z kraju. Zachodzi w tym przypadku konieczność dodatkowego przedstawienia zaświadczenia władz skarbowych o wywiązaniu się nierezydenta z obowiązków podatkowych w tym względzie. Przepisy ustawy nie są jednak precyzyjne w zakresie procedury z tym związanej, na co zwracają uwagę autorzy artykułu.