Władysław Fajfer Popyt na środki pieniężne
W artykule podjęto próbę odmiennego niż dotychczas podejścia do problematyki popytu na współczesny pieniądz. Rozpoczyna się on od wskazania na konieczność przyjęcia tezy, iż popyt na współczesny pieniądz to wyraz woli i przedsięwzięć jednostek gospodarujących, zmierzających do pozyskania potrzebnych im środków pieniężnych. Do tych jednostek gospodarujących autor zalicza wszystkie podmioty gospodarki narodowej, czyli także jednostki państwa i samorządu terytorialnego, oraz banki, z bankiem centralnym na czele. Określony wyżej popyt na środki pieniężne może mieć charakter potencjalny lub efektywny. Popyt efektywny dochodzi do skutku w trybie wymiennym (w zamian za inne dobra ekonomiczne) lub w trybie zasileniowym o charakterze zwrotnym bądź bezzwrotnym (różnego rodzaju pożyczki pieniężne lub świadczenia pieniężne, w tym darowizny, dotacje, subwencje itp.).
Bardzo doniosłe znaczenie ma funkcjonalny podział popytu na środki pieniężne. W tym aspekcie wyodrębnia się popyt na pieniądz wymienno-płatniczy i popyt na pieniądz oszczędnościowo-pożyczkowy. Omawia się ich wzajemne powiązania i przemieszczania się pieniądza wymienno-płatniczego do sfery obiegu pieniądza oszczędnościowo-pożyczkowego i odwrotnie. Jednocześnie stwierdza się, że realizacja popytu na pieniądz płatniczo-wymienny ma charakter emisyjny (kreuje środki pieniężne w ogóle), natomiast realizacja popytu na pieniądz oszczędnościowo-pożyczkowy ma charakter wtórny, bowiem jego źródłem są środki pieniężne wyłączone przejściowo z obiegu wymienno-płatniczego.
O rozmiarach ekonomicznie uzasadnionego popytu na współczesny pieniądz wymienno-płatniczy decyduje w głównej mierze wielkość dochodu narodowego oraz średnia ważona częstotliwość jego podziału. Powyższą wielkość powiększa się z reguły o pewną wielkość popytu na niezbędny każdej jednostce gospodarującej pieniądz, stanowiący tak zwaną rezerwę obrotową (przezornościową). Odpowiada ona w pewnym stopniu minimalnym zapasom surowców, materiałów, towarów itp. zasobom w jednostkach gospodarczych, zapewniających im ciągłość produkcji i obrotu towarowego.
Na łączną wielkość omawianego popytu nie mają natomiast istotnego wpływu stopy oprocentowania kredytu, kreującego pieniądz wymienno-płatniczy, które powinny być ustalane w trybie administracyjnym.
O rozmiarach popytu na pieniądz oszczędnościowo-pożyczkowy decyduje z jednej strony poziom rozbudzenia potrzeb rozwojowych danej społeczności, a z drugiej strony stopy procentowe (rynkowe) odpowiednich operacji depozytowo-kredytowych oraz warunki ich realizacji. W tym ostatnim przypadku rzecz sprowadza się do warunków pozyskania, wykorzystania i zwrotu środków oszczędnościowo-pożyczkowych.
|